Brjósklos

Hvernig myndast brjósklos?

​Á milli hryggjarliðanna eru litlar brjóskskífur sem kallast hryggþófar og eru úr gúmmíkenndu efni. Brjóskið hefur það meginhlutverk að dempa högg og halda hryggnum sveigjanlegum.

Hryggþófinn er gerður úr sterkum trefjakenndum ytri hluta (annulus fibrosus) og svo vökvakenndari kjarna (nucleus). Þegar ytri hluti hryggþófans rifnar þrýstist kjarninn út og myndar ákveðið útskot. Þetta kallast brjósklos eða hryggþófahlaup og getur þrýst á mænutaugar sem liggja aftan við og leiða til dæmis niður í fætur eða handleggi. Stöku sinnum getur brjósklos þrýst á mænuna sjálfa.

Rannsóknir hafa sýnt að hægt sé að vera með brjósklos án einkenna, sem þýðir að brjósklosið sjálft veldur ekki verkjum, heldur er það vegna ertingar í taugarót eða bólgu í hryggþófanum.

Brjósklos getur myndast í tengslum við þungar lyftingar, skyndilegar rangar hreyfingar, en það getur líka verið lúmskara og myndast yfir lengri tíma.

Brjósklos uppgötvast oft seint þar sem hryggþófinn er aðeins viðkvæmur fyrir snertingu mjög utarlega og því getur kjarninn verið kominn langt áður en verkjaviðbrögð koma fram.

Lækningatími brjóskloss

Brjósklos hverfur vanalega af sjálfu sér eftir 3-6 mánuði og það tekur 6-12 mánuði áður en hryggþófinn er fullgróinn. Fullur bati eftir brjósklos er nauðsynlegur til að endurheimta eðlilega starfsemi líkamans.

Því miður upplifa margir sársauka lengur en þörf er á, sem getur stafað af nokkrum ástæðum:

• • Sýking í hryggþófa í formi svokallaðra Modic breytinga sem getur verið alvarlegur fylgikvilli. Modic breytingar er kvilli í bakinu sem getur valdið stöðugum staðbundnum verkjum í bakinu. Meðferð með sýklalyfjum sýnir vænlegan árangur.

• • Örvefur eða skert lækning á hryggþófanum sem leiðir til ertingar á nærliggjandi taugum. Léleg græðsla stafar oft af þáttum eins og: Lélegri líkamsstöðu, rangri samstillingu liða, lélegu blóðflæði vegna rangrar beitingar vöðva á svæðinu o.fl.

• Vöðvar og liðir geta valdið þrálátum verkjum í baki vegna þess að líkaminn hefur í langan tíma reynt að bæta upp fyrir sársaukann frá brjósklosinu. Afleiðingar þessa geta verið rangt hreyfimynstur, skert hreyfigeta og verkir við hreyfingu.

Þróun brjóskloss

Byrjun á hryggþófarifnun

Hluti af hryggþófanum þrýstist út á við sem getur valdið verkjum og stirðleika í bakinu.

Hryggþófarifnun

Greinileg brjóskútbungun (þófakjarninn þó ekki rifinn í gegnum trefjabaug) sem þrýstir á nærliggjandi vef. Verkir í rassi og baki geta komið fram.

Brjósklos – þegar skaðinn er skeður

Þófakjarninn leitar út í gegnum trefjabauginn á hryggþófanum og þrýstir á nærliggjandi vef. Verkir í rassinum, aftan í læri og kálfa geta komið fram.

Einkenni brjóskloss

Brjósklos veldur sársauka í bakinu, sem getur valdið náladofa/sting niður annan fótlegginn/handlegginn og einstaka sinnum í báðum fótleggjum/handleggjum. Sársaukinn minnkar við að draga úr þrýsting á hryggþófann, til dæmis með því að leggjast niður.

Oft versnar verkurinn við þungar lyftingar eða við að beygja bakið fram eða til hliðar þar sem það eykur þrýsting á brjóskið.

Allt eftir alvarleika brjósklossins getur það valdið sársauka staðbundið í baki eða leitt út í útlimi, breytt snertiskyni og minnkað styrkleika í fótlegg sem gerir það erfitt að standa á tám eða hæl.

ATHUGIÐ! Mikilvægt er að hafa samband við lækni samstundis ef þú finnur fyrir skyndilegri minnkun á styrkleika, átt erfitt með gang, missir stjórn á þvaglátum eða hægðum eða upplifir skyndilega risvandamál.

Nánar um einkenni brjóskloss

Algeng einkenni

Leiðandi verkur niður í læri, kálfa og fót, verkur sem versnar oft við hósta, dofi í fótlegg og/eða máttleysi í fótlegg.

Alvarleg einkenni

Vandamál með hægðir og þvaglát, risvandamál, verkir og dofi í nára og neðri hluta kviðar og/eða krampi eða stirðleiki í líkamspörtum sem taugin sendir boð til.

Ef þú finnur fyrir þessum einkennum er mikilvægt að hringja í lækni

Slitgigt í baki og brjósklos

Slitgigt í baki kemur (eins og annars staðar í líkamanum) með aldrinum. Í mjóhryggnum er það hryggurinn sjálfur sem verður fyrir áhrifum. Hryggskífur slitna með tímanum og missa að einhverju leyti dempandi áhrif sem getur valdið sársauka, skertri hreyfigetu og í sumum tilfellum verið grundvöllur brjóskloss.

Brjósklos sést oftast á aldursbilinu 30-50 ára. Í grundvallaratriðum er ekki hægt að segja til um hvers vegna sumir fá slitgigt en aðrir ekki.

Það eru nokkrir þættir sem grunur leikur á að hafi áhrif á þróun slitgigtar: Þungar lyftingar, erfðir, áverkar í baki og ofþyngd.

Brjósklos í mjóbaki og svimi

Ef um er að ræða brjóskútbungun eða brjósklos getur komið upp sú staða að mænutaugarnar í mjóbakinu og stundum mænan sjálf klemmist.

Í kringum mænuna og rót mænutauganna höfum við heilahimnurnar. Á milli heilahimnu og miðtaugakerfis er heila- og mænuvökvi.

Í sumum tilfellum með brjósklos, sérstaklega við miðlægt brjósklos þar sem mænan er þjöppuð saman, upplifum við að skjólstæðingar geta þjáðst af svima.

Meðferð brjóskloss

Heildræn skoðun og meðferð gegnir mikilvægu hlutverki við að finna og fínstilla þau svæði sem mjóbakið hefur þurft að bæta upp fyrir, þannig að brjósklosið hafi fengið ró til gróa.

Það er nauðsynlegt fyrir lækningu að hámarka hreyfigetu og blóðflæði á svæðinu í kringum brjósklosið.

Áhersla er lögð á ákjósanlega virkni og hreyfanleika í kringum neðstu brjósthryggjarliði og efstu lendarhryggjarliði, þar sem þetta svæði skiptir sköpum fyrir blóðflæði. Miðlæg meðferð á hjarta, lungum, brjósti og öndunarvöðvum er einnig hluti af því að hámarka blóðflæði og þar með lækningamöguleikann.

Hvernig losnar maður við brjósklos?

Í flestum tilfellum er brjósklos meðhöndlað án skurðaðgerðar. Brjósklos getur horfið af sjálfu sér við rétta hvíld. Hins vegar getur mild osteópatísk tækni til að auka blóðflæði og hreyfigetu í bakinu flýtt lækningu brjóskloss þannig að þú getur snúið aftur til eðlilegs hversdagslífs hraðar. Þegar einkennin hafa minnkað er endurhæfing mikilvæg til að forðast bakslag.

Heimild: Gigtforeningen

Hversu lengi er hægt að ganga um með brjósklos?

Diskuslit fer oft af sjálfu sér en það er mismunandi hversu langan tíma það tekur. Það hverfur venjulega af sjálfu sér eftir um það bil 3 mánuði, en í sumum tilfellum tekur það allt að 12 mánuðum.

Verkurinn er verstur fyrstu vikurnar, eftir það hverfur hann smám saman. Snemmbúin leiðsögn og meðferð getur stytt bataferlið ferlið.

Lækningartími brjóskloss

Lækningartími brjóskloss er mismunandi eftir einstaklingum. Það sem ákvarðar hversu hratt líkaminn getur læknað bólguna sem hefur myndast eftir brjósklosið er hversu góð lækningagetan er í líkamanum. Heilunaraðferðirnar samanstanda af heilbrigðu blóðflæði (hringrás), jafnvægi í taugakerfi og góðum hreyfanleika á þeim svæðum líkamans sem hafa bein eða óbein tengsl við brjósklosið.

Meðallækningatími fyrir brjósklos er á milli eins mánaðar og hálfs árs.

Ættir þú að fara í aðgerð vegna brjóskloss?

Við mælum sjaldan með skurðaðgerð vegna brjóskloss þar sem við sjáum oft fylgikvilla í tengslum við slíkaraðgerðir. Aðgerðin mun í öllum tilfellum mynda örvef sem getur verið jafn stórt vandamál og brjósklosið sjálft. Örvefur mun skerða hreyfigetu á svæðinu og í sumum tilfellum skerða blóðflæði til og frá bakinu.

Einkenni sem styðja aðgerð eru; verkur í báðum fótleggjum sem ekki er hægt að lina óháð stöðu og virkni, erfiðleikar við að stjórna þvaglosun, skortur á tengingu við vöðva í fótleggjum (fallfótur eða ilsig), skert hreyfigeta í fótlegg.

Brjósklos í efri hluta baks eða hálsi

​Brjósklos í efri hluta baks eða í hálsi getur valdið verkjum sem leiða í handleggi eða í bandvef í brjóstkassa. Verkurinn getur verið brennandi, stingandi eða eins og náladofi. Brjósklos sést oftast í mjóbaki, í minna mæli í hálsi og sjaldan í brjósthryggnum.

Veikindaleyfi eftir brjósklos?​

Brjósklos er ein algengasta ástæða veikindaleyfis frá vinnumarkaði og snemmbúnum eftirlaunum. Ef vinnustaðurinn gerir einkenni brjóskloss verri eða kemur í veg fyrir að það grói, geturveikindaleyfi komið til tals. Bestu skilyrðin fyrir lækningu brjóskloss er breytileiki í líkamsstöðu í vinnunni og jafnvægi í virkni og hvíld.

Lengd brjóskloss og hvað má gera með brjósklos?

Rannsóknir hafa sýnt að flest brjósklos batna eftir 6-8 vikur eða lengur, eftir alvarleika. Að byrja snemma á meðhöndlun með ráðleggingar varðandi viðeigandi álag á bakið getur hjálpað að komast aftur í venjulega rútínu hraðar.

Ráðleggingarnar eru að vera í meðal virkni og halda áfram að hreyfa sig, þrátt fyrir verki, þar sem það hjálpar lækningaferlinu.

Ef verkir versna eða leiða út í aðra líkamsparta á meðan á hreyfingu stendur, verður að stilla virknisstigið af.

Af hverju fær fólk brjósklos?

Brjósklos getur meðal annars myndast vegna áverka, rangrar lyftingar eða slyss. Það getur einnig átt sér stað ef mjóbakið er undir miklu álagi við að bæta upp fyrir hreyfiskerðingu annars staðar í líkamanum, t.d. mjaðmagrind. Þetta getur með tímanum leitt til skerts blóðflæðis og lækningargetu í mjóbaki, sem mun auka hættuna á brjósklosi.

Ekki er ljóst hvað veldur því að sumir fá brjósklos á meðan aðrir gera það ekki, jafnvel þótt þeir vinni mikið og lyfti þungum hlutum reglulega. Svo virðist sem sumir séu með meðfæddan veikleika í ytri hluta hryggþófans (trefjabaug).

Þættir sem geta aukið hættuna á að fá brjósklos:

• Störf með endurteknar þungar lyftingar
• Störf með mikla kyrrsetu (t.d. bílstjórar)
• Reykingar
• Ofþyngd
• Aldur (fólk á aldrinum 30-50 ára verður oftast fyrir áhrifum)

Heimild: Min Medicin

Ráð við brjósklosi

• Hæfilegt magn af hreyfingu.
• Halda áfram að hreyfa sig en forðast of mikil högg á líkamann eins við hlaup, hopp o.s.frv.
• Reglulega að breyta um um vinnustöðu
• Hækkanlegt borð eða reglulegar pásur frá því að sitja.
• Gott mataræði getur létt á sársauka
• Forðast mat sem meltingarkerfið þolir illa og sem veldur uppþembu eða hægðatregðu.
• Teygjur fyrir bringu, fótleggi og léttar æfingar fyrir bakið/mjóbakið.

Getur brjósklos horfið af sjálfu sér?

Já – sársaukinn hverfur vanalega eftir 8-12 vikur! Horfur eru yfirleitt góðar og flestir endurheimta fyrri hreyfigetu.

Hins vegar er mikilvægt að ákjósanleg skilyrði skapist í líkamanum fyrir lækningu og bata. Hægt er að hámarka lækningartímann með meðhöndlun og sérsniðnu æfingaprógrammi fyrir hreyfanleika, blóðflæði og styrk í mjóbaki og nærliggjandi liðum.

Mikilvægt er að benda á að stundum er brjósklos best meðhöndlað með aðgerð. Þetta er hins vegar lítill hluti af heildinni og þess vegna þarf ítarlega skoðun til að hjálpa sjúklingum með brjósklos á áhrifaríkan máta.

Hvernig eru einkenni brjóskloss í bakinu?

Gæta verður sérstaklega að skertum styrkleika í fótleggjum og skorti eða minni stjórn á þvaglátum og/eða hægðum – ef það er tilfellið er mikilvægt er að hafa strax samband við lækni.

Osteópatísk nálgun að brjósklosi

Osteópatísk nálgun að brjósklosi:

• Að finna og fínstilla svæðin sem mjóbakið þurfti að bæta upp fyrir, þannig brjósklosið fái frið til að læknast.
• Að hámarka blóðflæði á svæðinu í kringum brjósklosið.
• Meðferð á hjarta, lungum, brjóstkassa, þind, lifur, þörmum og vinstra nýra er mikilvæg.
• Að tryggja hámarksvirkni og hreyfanleika í kringum neðstu brjósthryggjarliði og efstu lendhryggjarliði þar sem þetta svæði er mikilvægt fyrir blóðflæði.
• Að hámarka virkni og hreyfanleika lendarhryggjarliðsins þar sem brjósklosið er.
• Hagræðing í ónæmiskerfinu, mataræði og lífsstíl, ásamt meðhöndlun á nýrnahettunum.

Víða á deildunum okkar finnur þú meðferðaraðila með margra ára sérfræðiþekkingu á greiningu og meðhöndlun á orsökum brjóskloss. Við erum með þverfaglegt teymi sem samanstendur af osteópötum, sjúkraþjálfurum, nuddfræðingum, nálastungufræðingum o.fl.

Klíníkin er aðili að De Danske Osteopater og Styrelsen for Patientsikkerhed (Danskir osteópatar og Stofnunin fyrir sjúklingaöryggi), sem er þín trygging fyrir öruggri og hæfri meðferð.

Nýjustu rannsóknir

Vísindamenn hafa fundið upp ,,plástur“ sem notar eigin hreyfingar líkamans til að lækna brjósklos.

Þessi plástur gefur frá sér bólgueyðandi lyf sem getur hjálpað til við að lækna skemmdir í hryggþófa. Fyrstu prófin líta vel út, en þörf er á frekari rannsóknum til að vera viss um áhrifin og aukaverkanirnar, en þessi lausn gæti orðið hluti af meðferðinni í framtíðinni.

Sem osteópatar fylgjumst við stöðugt með þróun í meðferðum við kvillum um allan líkamann.

Forvarnir gegn brjósklosi

Forvarnir gegn brjósklosi beinast fyrst og fremst að því að styrkja bak- og kjarnavöðva, viðhalda heilbrigðri líkamsþyngd, forðast reykingar (þar sem reykingar geta dregið úr blóðflæði til hryggjarins) og að æfa góða líkamsstöðu.

Hér eru nokkrar sérstakar aðferðir:

• Styrking vöðva: Regluleg hreyfing sem felur í sér styrktarþjálfun og stöðugleikaæfingar getur hjálpað til við að styðja við hrygginn og létta á honum.
• Rétt lyftingatækni: Rétt lyftingatækni, eins og að beygja sig í hnjám og halda þyngdinni nálægt líkamanum, til að forðast óþarfa álag á bakið.
• Vinnuvistfræði: Aðlaganir á vinnustaðnum til að minnka álag á bakið, t.d. með því að nota stól sem styður við mjóbakið og tryggja að skjárinn sé í augnhæð.
• Forðast langvarandi kyrrsetu: Skipta um stöðu reglulega og taka sér hlé til að teygja úr sérþegar um skrifstofustarf er að ræða eða langvarandi kyrrsetu.

Langtímaafleiðingar

Ef brjósklos er ekki meðhöndlað rétt getur það leitt til viðvarandi sársauka, skertrar hreyfigetu og í alvarlegum tilfellum, langvinnra taugaeinkenna.

Langtímaafleiðingar geta verið:

• Langvinnir verkir: Viðvarandi verkur í baki, fótleggjum eða handleggjum sem geta haft áhrif á daglegar athafnir og lífsgæði.
• Skert líkamsstarfsemi: Takmarkanir á hreyfingu og liðleika, sem geta haft áhrif á hæfni til að sinna tilteknum vinnuverkefnum eða áhugamálum.
• Taugaeinkenni: Í sumum tilfellum getur brjósklos valdið þrálátum taugaeinkennum, svo sem dofa eða máttleysi í útlimum.
• Þörf fyrir skurðaðgerð: Ef íhaldssöm meðferð er ekki árangursrík getur skurðaðgerð orðið nauðsynleg, sem hefur sínar áhættur og þörf fyrir langtímaendurhæfingu.

Mikilvægt er að leita faglegrar ráðgjafar og meðferðar snemma til að lágmarka hættuna á langtímaskemmdum og bæta batahorfur.