Tennisolnboga

Orsakir tennisolnboga 

Raunveruleg orsök sársaukans er erting í sinafestingu á olnbogabeini frá úlnliðs– og framhandleggsvöðvum, og sérstaklega frá úlnliðs– og framhandleggsvöðvum sem lyfta hendinni „aftur á bak“. 

​Greiningin byggist á einkennum, sögu og sérstökum vöðvaprófum sem geta kallað fram þekkta verki á svæðinu.

Sértækt próf er gert til að greina á milli hvaða sinafestingar geta haft staðbundna bólgu. 

Við sjáum oft að vandamál í hnakka, baki, verkir í öxl og hönd geta stuðlað undir orsökum til tennisolnboga.

Líffærafræði, tíðni og mismunagreiningar 

Fyrir allar hreyfingar framhandleggs og úlnliðs eru notaðir vöðvahópar sem eru festir annað hvort utan á eða innan á olnbogaliðinn. Eins og áður segir er það ytri hluti olnbogabeinsins sem er fyrir áhrifum við tennisolnboga. 

Í ca. 90% af tilfellum verður vöðvinn m. extensor carpi radialis brevis sérstaklega fyrir áhrifum. Þegar handleggur liggur á fleti (t.d. borði) með lófann vísandi niður getur þessi vöðvi lyft hendinni frá borðinu og getur snúið handleggnum þannig að þumallinn vísi upp (eins og þegar fólk heilsast með handabandi).

Venjulega er viðvarandi togálag sem getur leitt til bólgu í sinafestunni en einnig er hrörnun (niðurbrot) á hýalínbrjóski sem getur hægt og rólega minnkað í magni við að nota handlegginn. Þess vegna er þetta einnig kallað tendinopathy (ofáreynsla á sinvef). 

Tennisolnbogi er algengasta orsök olnbogaverkja í heimilislækningum. 

Vandamálið hefur áhrif á u.þ.b. 1-2% fullorðinna, oftast í aldurshópnum 35-50 ára, og ræðst að miklu leyti af mekanísku umhverfi okkar og líklega af því hversu einsleitt hreyfingarmynstur viðkomandi hefur. Það ætti hins vegar líka að skoða almennan lífsstíll (hreyfing, svefn, streita, mataræði) og heilsu. 

Endurhæfing og tennisolnbogi

Til þess að endurhæfing og endurheimt af virkni olnbogans skili árangri er mikilvægt að útiloka aðrar mögulegar orsakir einkennanna. 

Hér er sérstaklega mikilvægt að útiloka taugavandamál sem tengjast neðri hluta hálsins (C5-C8 radiculopathy), þar sem þessi hluti er ábyrgur fyrir að senda taugaboð til húðar og vöðvavefs á olnbogasvæðinu. Það er að segja að taugar geta klemmst í hálsinum og valdið staðvilluverk í olnbogasvæðinu.

Einnig má sjá útlæga klemmu á taugum að svæðinu, þ.e. klípa sem kemur ekki fram í hálsinum sjálfum heldur lengra frá í leið taugarinnar. Það getur til dæmis verið á brjóst- eða axlarsvæðinu. 

Í báðum ofangreindum tilfellum er mikilvægt að meðhöndla og vinna með orsök einkennanna og ekki bara takast á einkennissvæðið. 

Einkenni tennisolnboga

Tennisolnbogi eru álagsmeiðsli og því er sjaldan ákveðið áfall eða augnablik þar sem vandamálið byrjar. Einkenni geta verið mismunandi, en einkenni um náladofi eða sársauki á utanverðum olnboga eru talin dæmigerðust. 

Vegna staðsetningu vöðvanna frá olnboga til úlnliðs getur verkurinn einnig leitt niður í úlnlið. Venjulega koma einkennin fram undir álagi, þ.e. með því að virkja vöðvahópinn, t.d með því að lyfta kaffikönnu. Þess vegna geta sumir upplifað það að missa hluti í gólfið. Sumir verða fyrir svo miklum áhrifum að verkir og önnur einkenni koma einnig fram á nóttunni. 

Margir halda of lengi áfram

​Almennt séð, varðandi olnbogakvilla, sést að margir eru með miðlungs óþægindi í langan tíma áður en þeir leita sér aðstoðar, vegna þess að einkennin fara ekki af sjálfu sér. Þetta er ástæðan fyrir því að margir geta fengið langvarandi tennisolnboga. 

Mikilvægt er að taka fram að langvarandi þýðir ekki að vandamálið geti ekki horfið, heldur er það tjáning langtímaverkja og einkenna sem hafa varað í meira en 3-6 mánuði. 

Mest af öllu veldur þetta aukinni næmni tauga fyrir nærumhverfinu og því er langvarandi tennisolnbogi flóknara vandamál þar sem taugavefur hefur annan lækningatíma en sinavefur. 

Tennisolnbogi eða golfolnbogi? 

Margir gætu átt erfitt með að greina muninn á milli tennis- og golfolnboga aðallega vegna þess að einkenni og hegðunarmynstur sjúklinga geta verið mjög lík. 

Á heildina litið er aðalmunurinn sá að tennisolnbogi ber með sér einkenni að utanverðu á meðan einkenni golfolnboga koma fram á innanverðum olnboganum.

Einnig er hægt að ögra tennisolnboga þegar vöðvar sem lyfta hendinni aftur á bak eru virkjaðir, á meðan einkenni golfolnboga koma fram þegar beygjuvöðvar úlnliðsins eru virkjaðir. 

Jafnvel mikilvægara er þó að leggja áherslu á að golfolnbogi er mun sjaldgæfari og lætur almennt minna fara fyrir sér heldur en tennisolnbogi. 

Munurinn á tennisolnboga og músahendi

Músahendi (e. mouse arm syndrome) ætti að líta meira á sem heilkenni frekar en endanlega greiningu. Hugtakið nær yfir marga mismunandi kvilla sem geta komið fram í öxl, handlegg, úlnlið og hendi. Hugtakið er fyrst og fremst notað í tengslum við þá staðreynd að oft er náið samband á milli einkenna og vinnu við tölvuskjá og mús. 

​Þegar fólk hefur upplifað músahendi er mikilvægasta skrefið að ákvarða nánar hvers konar vandamál það er, meðhöndla það og hugsa á fyrirbyggjandi hátt með ráðgjöf um vinnuvist. 

Meðferð með blokkun (stera) 

Blokkun er sprauta með hórmóni nýrnahettubarkar sem margir kalla stera og er bólgueyðandi lyf. 

Sterarnir eru venjulega gefnir í tengslum við álagsmeiðsli og hafa verkjaminnkandi áhrif í allt að 6 vikur. 

Hins vegar er mikilvægt að benda á að blokkunin hefur ekki læknandi áhrif heldur verður að líta á hana sem hugsanlega aðstoð svo endurhæfing og meðferð geti hafist hraðar. Annars verður orsök einkenna og verkja enn til staðar og því kemur sama einkennamynstur og fyrir blokkun þegar áhrif hennar minnka. 

​

Hverjar eru ástæður fyrir tennisolnboga?

Vel skjalfest orsök tennisolnboga er einhliða og endurtekið álag á framhandlegg og úlnlið sem veldur ertingu í sinavef við olnboga.

Það gæti til dæmis verið skrifstofuvinna með of fáar pásur frá lyklaborðinu og músinni. Það að skrifa á lyklaborði er ekki í sjálfu sér mikið álag en ef styrkurinn er of mikill getur orðið áreynsla. Tennisolnbogi er því einnig vel þekkt vinnumeiðsli og orsök veikinda hjá mörgum stéttum þar sem einhliða hreyfingar og álag er hluti af vinnuumhverfinu. 

Þetta eru almennt séð staðbundnar og mekanískar orsakir. En það geta líka verið fleiri mekanískar ástæður sem geta aukið líkurnar á að fá tennisolnboga.

Það gætu m.a. verið dæmigerðir eftirkvillar af falli. Við falláverka geta bein farið staðbundið úr olnbogalið og þá valdið vandamálum varðandi hreyfigetu í liðnum. Þetta veldur því að vöðvarnir í kringum liðinn þurfa að laga sig að nýjum hreyfingamynstrum.

Sama vandamál með skerta hreyfigetu getur átt við um háls, öxl og hendi ef þau hafa orðið fyrir einhverskonar áfalli. Hér er mikilvægt að skoða aftur hvaða tengsl þessi svæði hafa við olnbogann til að komast að því hvort vandamálið sé mekanískt, taugafræðilegt eða vegna blóðrásarinnar.

Osteopatísk meðferð á tennisolnboga 

Meðhöndlun hjá Osteo Nordic felur í sér ítarlegri skoðun frá sjónhornum hinna ýmsu kerfa líkamans og samskiptin þeirra á milli. Þegar þú færð osteópatíska meðferð byggir hún á því að skapa ákjósanleg skilyrði í líkamanum svo hann geti læknað sig sjálfur undir sem bestum kringumstæðum. Markmiðið er að þú getir upplifað að þú sért að standa þig og náir jafnt langt og þú þráir í þínu daglega lífi.   

Eftirfarandi kaflar eru útskýringar á mögulegum orsakatengslum milli stoðkerfis, taugakerfis og æðakerfis og svo tengslum þeirra við olnbogaliðinn. 

Stoðkerfið 

Sársauki í olnboganum sjálfum getur stafað af hendi, öxl og brjóstkassanum þar sem bandvefur og vöðvar sem tengjast olnboganum koma oftast þaðan. Rangar stellingar og/eða skert hreyfigeta á þessum svæðum er oft orsök olnbogaverkjanna. 

​Taugakerfið 

Taugarnar sem senda boð til allra vefja í olnboganum koma frá hálsi og baki. Því geta verkir í hálsi og baki verið orsök truflunar í taugaboðum til olnbogans. 

​Æðakerfið 

Gott blóðflæði til og frá olnboganum er nauðsynlegt fyrir lækningu í olnboganum. Þess vegna er mikilvægt að rannsaka öll þau svæði sem hafa áhrif á blóðflæðið, þ.e.a.s. bringu, bak, öxl, upphandleggur o.fl. 

Lífeðlisfræðilegar orsakir tennisolnboga 

Ákveðnar aðstæður í líkamanum, eins og rangt sýrustig og of mikil glúkósi (of mikil sykurneysla), geta auðveldað bólgumyndun. Hér er mataræði og innra líffærakerfið orsök langvarandi (viðvarandi) olnbogaverkja. 

Að auki mun osteópatinn þinn leggja áherslu á „grunninn þinn“ og hversu sterkur hann er. Þetta á við um almenna heilsu þína og líkama þíns og eykur möguleika á því að þú fáir betri meðferð. 

Hér verður til dæmis lagt áherslu á mataræði, svefnvenjur og streitu. 

Það er til að gefa hugmynd um hvar líkaminn þinn notar auðlindir sínar og orku í stað þess að leyfa vefskaðanum að gróa. 

Þetta er líka mikilvægur þáttur meðferðarinnar þar semskjólstæðingar fá tækifæri til að skilja betur vandann sinn og hvaða áhrif lífsstíllinn o.fl. hefur á stoðkerfið og lækningagetu. 

Endurhæfing á tennisolnboga 

Við ráðgjöf hjá sjúkraþjálfara Osteo Nordic verða skjólstæðingar aðstoðaðir við að komast í gegnum endurhæfingaferlið, bæði við þjálfun og skipulagningu þess.

Það er mikilvægt að geta endurbyggt styrkinn í sinavefnum í kringum olnbogann (kollagenvefur). Það eru mismunandi gerðir af vefjum og þess vegna einnig mismunandi lækningartímar sem þarf að hafa í huga. Sem dæmi má nefna að vöðvavefur bregst mun hraðar við þjálfun en sinavefur og því er mikilvægt, eins og þegar um tennisolnboga er að ræða, að skipuleggja æfingaálag eftir viðbragðstíma þess vefs sem grær hægast. 

Að auki mun sjúkraþjálfarinn þinn (sjúkraþjálfari sem sérhæfir sig í tennisolnboga) geta hjálpað þér að skilja hvers vegna þú þarft að æfa á mismunandi hátt á mismunandi stigum endurhæfingar þinnar. 

Endurhæfingin mun fela í sér bæði styrktarþjálfun en einnig stöðugleika- og þolþjálfun og er mikilvægt að þú öðlist góðan grunnskilning á því, svo þú getir líka unnið sjálfstætt meðfram endurhæfingunni og náð sem bestum langtímaáhrifum.

Æfingar fyrir tennisolnboga 

Hægt er að gera heimaæfingar fyrir olnbogann. Áður fyrr voru teygjuæfingar aðalviðfangsefni æfinga sem gerðar voru heima. Rannsóknir á undanförnum árum hafa hins vegar sýnt að styrktarþjálfun er besta líkamsræktin við endurhæfingu á sinavef. 

Styrktarþjálfun eykur blóð- og sogæðaflæði vefsins og þar af leiðandi hreinsast vefurinn betur og nær að gróa. Áður fyrr lagði fólk aðallega áherslu á lengingu vöðvanna, þ.e.a.s. hreyfingar sem strekkja hægt úr vöðvanum og þannig er verið að halda á móti hreyfingunni. Þetta er góð leið til að þjálfa en nýlegar rannsóknir sýna líka að það er heildartíminn undir spennu sem skiptir máli. Þess vegna er mikilvægt að halda aftur bæði þegar verið er að lengja og stytta vöðvann. 

Þetta bætir styrkleikann undir þjálfuninni til muna og því ætti ekki að þjálfa svona daglega heldur 3x í viku svo líkaminn nái að jafna sig almennilega inn á milli. Sjúkraþjálfarinn þinn hjá Osteo Nordic mun geta aðstoðað við að skipuleggja plan þannig að þú þjálfir olnbogann rétt og eykur smám saman undir þjálfunarálagið. 

Tennisolnbogi og hjálpartól 

Til eru mörg tól til að draga úr einkennum frá tennisolnboga, til dæmis armbönd, kinesio teip, stuðningsbindi og sárabindi. 

Þau eiga það hins vegar sameiginlegt að vera hjálpartól í ferlinu að því að finna langtímalausn. 

Ofangreind hjálpartól eiga það einnig sameiginlegt að geta létt á mekaníska toginu á sinavefnum í kringum olnbogann og draga þannig úr einkennum en aftur á móti gera þau sinavefinn ekki sterkari. 

Þess vegna verður vandamálið það sama eða kemur fljótt upp aftur þegar þú hættir að nota þessi hjálpartæki. Enn og aftur geta þetta verið hjálpartól í ferlinu, t.d. í mjög sársaukafullum tilfellum, þegar byrjað er aftur að nota olnbogann. Osteópatinn eða sjúkraþjálfarinn þinn getur gefið ráð um þetta. 

Bólgueyðandi lyf & tennisolnbogi 

Margir nota t.d. Voltaren eða Ibúprófen (NSAID) til verkjastillingar. Vandamálið við þetta í sambandi við tennisolnboga er að þau virka bólgueyðandi. 

Bólga er mikilvæg fyrir getu líkamans til að lækna þar sem hún hefur bæði niðurbrjótandi og uppbyggingarstig. Bæði er jafn mikilvægt fyrir fullkomna lækningu og endurheimtaða virkni. 

Notkun bólgueyðandi lyfja snemma í ferlinu, eða yfir langan tíma, dregur úr getu líkamans til að gróa vegna þess að bólgan hefur ekki fengið leyfi til að hreinsa svæðið alveg upp og auðvelda í kjölfarinu enduruppbyggingu vefsins. Þetta getur auðvitað verið miserfitt eftir því hversu alvarlegur sársaukinn er. 

Hér getur líka verið gott að fá ráð frá osteópata eða sjúkraþjálfara til þess að fá sem minnsta verki en einnig til að hafa passlegt bólgumagn í líkamanum fyrir bæði niðurbrot og enduruppbyggingu líkamans. 

Forvarnir og góð ráð gegn tennisolnboga 

Það er margt sem þú getur gert til að forðast tennisolnboga. 

Eins og fyrr hefur verið nefnt eru margar mögulegar orsakir og þættir sem tengjast tennisolnboga en augljósast er að gæta ofreynslu og þá aðallega varast einsleitt álag. 

Enn og aftur er mikilvægt að einbeita sér að grunninum. 

Þetta á t.d við um mataræði þar sem mikilvægt er að borða nóg af próteini, fitu, kolvetnum og grænmeti daglega. Þetta eru mikilvægt fyrir sterkt ónæmiskerfi sem getur hjálpað líkamanum að lækna sig.

 Varðandi álagsmeiðsli er þó sérstaklega mikilvægt að einblína á svefninn þar sem nokkrar rannsóknir sýna að skortur á svefni veikir ónæmiskerfi líkamans umtalsvert og eykur hættuna á meiðslum. 

Til að forðast tennisolnboga er jafn mikilvægt að einbeita sér að almennri heilsu og að þjálfa olnbogann sjálfan. Staðbundin þjálfun mun ekki hafa ákjósanleg áhrif ef grunnurinn er ekki góður.