Fasettuliðaheilkenni

Hvað er að í fasettuliðnum?

Það geta verið nokkrar orsakir fasettuliðaheilkennis:

Ein orsök getur verið vandamál í liðhimnunni eða liðhylkinu. Og hvað er það? Til þess að liðurinn hreyfist, og þar með bakið, er liðurinn smurður með liðvökva þannig að brjóskið sem situr á liðflötunum er undir eins litlu álagi og hægt er. Þessi liðvökvi er umkringdur himnu sem kallast liðhimna. Liðhimnan getur stundum klemmst á milli liðflata hvers beins og skapað „fasettuliðaheilkenni“ og valdið verkjum í bakinu. Þetta getur líka gerst í liðhylkinu, sem er trefjaríkt hylki úr liðböndum sem umlykur allan liðinn milli tveggja beina og hjálpar við að koma jafnvægi á liðinn.

Önnur orsök, sem er algengasta orsök fasettuliðaheilkennis, er slitgigt. Slitgigt er þegar brjóskið sem hylur beinaendana sem hreyfast í áttina að hvorum öðrum og mynda „liðinn“ er slitið. Í brjóski eru engir viðtakar sem geta gefið frá sér hugsanlegt sársaukamerki vegna skaða. Þess vegna finnum við ekki fyrir sársauka þegar liðfletir sem hafa heilbrigt brjósk renna á móti hvorum öðrum. Hins vegar upplifum við sársauka ef brjóskið er slitið og beinvefurinn undir brjóskinu rennur á móti öðrum beinvef.

Þó verður að segjast að sársauki er flókinn og að meiðsli valda ekki alltaf sársauka. Til dæmis er vitað að ca. þriðji hver einstaklingur hefur slittengdar breytingar í baki án þess að hafa verki. Flest okkar kannast líklega við að uppgötva mar eða blæðingar eftir að hafa skorið grænmeti án þess að muna eftir því að hafa skorið sig eða rekið sig í. Því þarf að horfa á manneskjuna í heild sinni og þess vegna erum við hjá Osteonordic vel í stakk búin til að aðstoða við verki, byggt á heildrænni nálgun.

Heimildir: Curtis L, Shah N, Padalia D. Facet Joint Disease., Hertling DK, R. M. Management of Common Musculoskeletal Disorders., Souza T. Differential Diagnosis and Management for the Chiropractor, Kean WF, Kean R, Buchanan WW. Osteoarthritis og Brinjikji W, Luetmer PH, Comstock B, Bresnahan BW, Chen LE, Deyo RA, et al. Systematic literature review of imaging features of spinal degeneration in asymptomatic populations

Er fasettuliðaheilkenni greining?

Erfitt er að greina fasettuliðaheilkenni með 100% vissu og í klínísku samhengi er auðveldara að útiloka greininguna en að staðfesta hana. Hins vegar er til ítarleg skoðun með spurningum og ýmsum prófum, m.a. athugun á því hvort vandamálið tengist klemmu í taug. Við förum yfir líkurnar á að einkennin stafi af fasettuliðaheilkenni og hvort þú gætir notið góðs af meðferð hjá osteópata eða osteópatanema.

Heimildir: Curtis L, Shah N, Padalia D. Facet Joint Disease og Maas ET, Juch JN, Ostelo RW, Groeneweg JG, Kallewaard JW, Koes BW, et al. Systematic review of patient history and physical examination to diagnose chronic low back pain originating from the facet joints.

Fasettuliðaheilkenni milli herðablaða

Sársauki vegna fasettuliðaheilkennis getur verið eins og skörp, stingandi tilfinning og getur komið fram í mjóbaki, hálsi eða efri hluta baks, þar með talið á milli herðablaðanna. Verkur milli herðablaða getur stafað af fasettuliðaheilkenni í hálsi, þar sem heilkennið í neðri hluta hálshryggs getur leitt sársauka niður á milli herðablaðanna.

Heimild: Cooper G, Bailey B, Bogduk N. Cervical zygapophysial joint pain maps.

Lækningatími fasettuliðaheilkennis

Lækningatími fasettuliðaheilkennis getur verið mjög mismunandi eftir undirliggjandi orsök og árangri meðferðar. Í sumum tilfellum getur fasettuliðaheilkenni horfið fljótt með íhaldssamri meðferð eins og osteópatíu og sjúkraþjálfun. Í öðrum tilfellum getur ástandið verið viðvarandi ef orsökin tengist slitgigt í liðum.

Einkenni fasettuliðaheilkennis

Fasettuliðaheilkenni getur valdið fjölda einkenna, þar á meðal:

• Verkur: Þetta er algengasta einkenni fasettuliðaheilkennis. Sársauki getur verið í hálsi, efri hluta baks eða mjóbaki, allt eftir staðsetningu viðkomandi fasettuliða.
• Leiðandi verkur: Heilkennið getur valdið leiðandi verk í handlegg eða fótlegg ef viðkomandi liður er staðsettur í hálsi eða mjóbaki. Ef heilkennið er í mjóbaki getur verkurinn verið í rassinum, nára og læri en fer ekki lengra niður en að hnénu. Auk þess getur fasettuliðaheilkenni í hálsi verið orsök höfuðverkja og verkja í eyra.
• Stífleiki: Fasettuliðaheilkenni getur valdið stífleika og erfiðleikum með að hreyfa viðkomandi lið. Þetta getur gert það erfitt að beygja eða snúa hálsi eða baki.
• Vöðvaspenna: Heilkennið getur valdið vöðvaspennu í vöðvum sem umlykja liðinn. Þetta getur verið sársaukafullt og gert það erfitt að hreyfa sig.
• Takmörkuð hreyfigeta: Hreyfigetan í liðnum getur minnkað, sem getur gert það erfitt að snúa að fullu eða beygja háls eða mjóbak.

Sársaukinn er oft verri:

• Á morgnanna
• Á tímabilum með minni líkamshreyfingu
• Þegar hryggurinn er beygður eða snúið upp á hann
• Eftir langvarandi kyrrstöðu, kyrrsetu eða of langa göngu

Heimild: Hertling DK, R. M. Management of Common Musculoskeletal Disorders og Perolat R, Kastler A, Nicot B, Pellat JM, Tahon F, Attye A, et al. Facet joint syndrome: from diagnosis to interventional management

Fasettuliðaheilkenni í hálsi

Áætlað er að fasettuliður sé orsök verkja hjá 36%-67% fólks með hálsverki sem hafa varað lengur en 3 mánuði.

Fasettuliðaheilkenni í hálsi getur stafað af ertingu eða bólgu í eða í kringum fasettulið í hálsinum. Þegar þessir liðir verða fyrir skemmdum eða bólgna upp getur það valdið stirðleika í hálsi, hálsverkjum (með eða án leiðandi verks í öxl eða eyra), stirðleika í hálsi, erfiðleikum með að hreyfa hálsinn og höfuðverk. Verkurinn getur versnað við ákveðnar hreyfingar eða þegar hálsinn er í ákveðnum stellingum.

Heilkennið er venjulega meðhöndlað með blöndu af hreyfingu, osteópatíu og sjúkraþjálfun. Gott er að tala við osteópata eða sjúkraþjálfara ef þú finnur fyrir verkjum í hálsi til að finna orsökina og fá rétta meðferð.

Heimild: Curtis L, Shah N, Padalia D. Facet Joint Disease og Schneider GM, Jull G, Thomas K, Smith A, Emery C, Faris P, et al. Derivation of a clinical decision guide in the diagnosis of cervical facet joint pain.

Getur fasettuliðaheilkenni horfið af sjálfu sér?

Ef orsökin er klemma í liðfellingum geta einkennin stundum farið af sjálfu sér með t.d. hvíld og æfingum. Kosturinn við að fá ráð hjá osteópata eða osteópatanema er að þau geta aðstoðað við að finna orsök vandamálsins og lágmarka hættuna á endurkomu þess. Að auki mun meðferðaraðilinn þinn geta leiðbeint þér í viðeigandi æfingum og útfært liðhreyfingu, sem hjálpar langflestu fólki með verki í mjóbaki.

Ef orsökin er slitgigt, þ.e. hrörnunarástand sem leiðir til niðurbrots á brjóski í liðum, er hægt að meðhöndla einkennin með meðferð. Brjóskskemmdirnar verða varanlegar en með réttri meðferð má hægja á þróun einkenna, bæta virkni í baki eða hálsi og þar með bæta lífsgæði.

Heimild: Paige NM, Miake-Lye IM, Booth MS, Beroes JM, Mardian AS, Dougherty P, et al. Association of Spinal Manipulative Therapy With Clinical Benefit and Harm for Acute Low Back Pain: Systematic Review and Meta-analysis, Rubinstein SM, de Zoete A, van Middelkoop M, Assendelft WJJ, de Boer MR, van Tulder MW. Benefits and harms of spinal manipulative therapy for the treatment of chronic low back pain: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials og George SZ, Fritz JM, Silfies SP, Schneider MJ, Beneciuk JM, Lentz TA, et al. Interventions for the Management of Acute and Chronic Low Back Pain. 

Fasettuliðaheilkenni og rifbein

Fasettuliðir í efri hluta baksins, eins og í hálsi og brjóstkassa, eru staðsettir nálægt rifbeinum. Afleiðingin er sú að bakverkur og stirðleiki vegna fasettuliðaheilkennis á þessum svæðum getur valdið einkennum í rifbeinum eða herðablöðum. Hins vegar er mikilvægt að hafa í huga að það eru margar aðrar hugsanlegar orsakir verkja í rifbeinum eða herðablöðum og því er gott að láta osteópata eða sjúkraþjálfara finna orsök einkenna þinna.

Fasettuliðaheilkenni og klemmd taug í bakinu

Margir með fasettuliðaheilkenni geta einnig fundið fyrir einkennum sem líkjast klemmu í taug. Þessi einkenni geta verið dofi og máttleysi í handleggjum eða fótleggjum. Þetta getur gert það erfitt að greina á milli heilkennisins og taugavandamála.

Til að vita hvort þú þjáist af fasettuliðaheilkenni er ítarleg skoðun hjá osteópata eða osteópatanema nauðsynleg. Osteópati mun m.a. gera taugarannsókn til að komast að því hvort einkennin stafi af klemmdri taug eða ekki, og hvort það virðist líklegt að vandamálið stafi af heilkenninu.

Ef greiningin bendir til fasettuliðaheilkennis mun osteópati nota fjölda meðferðaraðferða til að lina sársauka og bólgu. Þetta getur falið í sér handvirka meðferð eins og liðhreyfingu, æfingar til að bæta styrk og liðleika og ráðleggingar um lífsstíl og vinnuvistfræði.

Í tilfellum þar sem grunur leikur á taugaskemmdum mun osteópatísk meðferð stundum henta þér og í öðrum tilvikum kemur tilvísun á aðra meðferð. Osteópatía getur hjálpað þér að finna réttu meðhöndlunina fyrir þig.

Fasettuliðaheilkenni og kviðverkir

Kviðverkir sem tengjast fasettuliðaheilkenni eru sjaldgæfir en geta þó komið fram. Hins vegar er mikilvægt að hafa í huga að það geta verið margar aðrar orsakir kviðverkja og alltaf er best að hafa samband við heilbrigðisstarfsmann til að fá rétta greiningu og viðeigandi meðferð.

Heimild: Perolat R, Kastler A, Nicot B, Pellat JM, Tahon F, Attye A, et al. Facet joint syndrome: from diagnosis to interventional management.

Meðferð við fasettuliðaheilkenni – hefðbundin meðferð

Fasettuliðaheilkenni getur haft mikil áhrif á daglegt líf. Sem osteópatar getum við hjálpað til við að stjórna einkennum og bæta lífsgæði.

Osteópatía er heildræn meðferðaraðferð sem beinist að innbyrðis tengingum í starfsemi líkamans. Osteópatar og osteópatanemar okkar geta þróað sérsniðna meðferðaráætlun sem tekur á orsökum sársaukans frekar en að meðhöndla einkennin.

Ein mikilvægasta meðferðaraðferðin sem osteópatar okkar nota er liðhreyfing. Þessi tækni felur í sér að teygja á fasettuliðunum. Þetta getur dregið úr sársauka sem tengist fasettuliðaheilkenni og bætt hreyfigetu.

Auk liðhreyfingar geta osteópatarnir okkar einnig notað aðrar handvirkar aðferðir eins og mjúkvefjameðferð og teygjur. Þessar aðferðir eru notaðar til að minnka spennu í vöðvum og sinum í kringum viðkomandi liði, sem getur hjálpað til við að draga úr sársauka og bæta hreyfigetu.

Hreyfing er einnig mikilvægur hluti af meðferðaraðferð okkar. Osteópatarnir okkar geta unnið með þér að því að þróa einstaklingsbundið þjálfunarprógramm sem getur hjálpað til við að bæta styrk og liðleika á viðkomandi svæði.

Ef þú finnur fyrir verkjum eða stirðleika í hálsi eða baki og heldur að þú þjáist af fasettuliðaheilkenni, er hægt að samband við okkur hjá Osteonordic til panta tíma og hefja leið að meiri lífsgæðum.

Heimild: Paige NM, Miake-Lye IM, Booth MS, Beroes JM, Mardian AS, Dougherty P, et al. Association of Spinal Manipulative Therapy With Clinical Benefit and Harm for Acute Low Back Pain: Systematic Review and Meta-analysis og Rubinstein SM, de Zoete A, van Middelkoop M, Assendelft WJJ, de Boer MR, van Tulder MW. Benefits and harms of spinal manipulative therapy for the treatment of chronic low back pain: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials.

Osteópatía og fasettuliðaheilkenni

Osteópatía getur meðhöndlað fasettuliðaheilkenni með því að bera kennsl á og meðhöndla undirliggjandi orsakir sársaukans. Osteópatar nota blöndu af handvirkum aðferðum til að endurheimta hreyfingu og draga úr sársauka.

Osteópati mun byrja á því að kanna hvort vísbendingar séu um að sársauki þinn sé vegna fasettuliðaheilkennis. Ef sú er raunin mun osteópatinn skoða líkamann til að finna hreyfivandamál í hryggnum sem og skoða aðstæður í nærliggjandi vöðvum, sinum, taugum, æðum og líffærum sem geta haft áhrif á heilkennið. Meðferðaraðili mun síðan nota handvirkar aðferðir til að auka hreyfigetu í liðum, sem og til að draga úr spennu í nærliggjandi vefjum.

Osteópatar geta einnig mælt með æfingum til að auka styrk og liðleika á viðkomandi svæði og einnig gefið ráð um lífsstíl og vinnuvistfræði til að koma í veg fyrir tak og verki í mjóbaki.

Osteopatísk meðferð getur verið árangursrík til að draga úr verkjum og bæta hreyfigetu í baki og hálsi. Ráðlagt er að hafa samráð við faglegan osteópata, eða osteópatanema, til að fá rétta greiningu og meðferð. Einnig er mikilvægt að hafa í huga að osteópatíska meðferð skal sameina með heilbrigðum lífsstíl og reglulegri hreyfingu til að ná sem bestum árangri.

Fasettuliðaheilkenni og svimi

Þrátt fyrir að aðaleinkenni fasettuliðaheilkennis séu verkir og stífleiki í hálsi eða baki er möguleiki á að ástandið geti einnig valdið svima. Svimi er algengt einkenni hálsverkja. Ástæðan fyrir þessu getur verið margvísleg. Einn möguleikinn er sá að skemmdir viðtakar í vöðvum eða liðböndum í efri hluta hálsins geti valdið breyttum boðum þaðan um stöðu háls og höfuðs til jafnvægiskjarna í heilastofni. Þessar breytingar geta valdið svima. Hins vegar er líka hægt að snúa þessu fyrirbæri við; að svimi valdi spennu eða verkjum í hálsi. Önnur kenning er að tak í hálsi, sem oft fylgir fasettuliðaheilkenni, m.a. valdi spennu í vöðvum sem þrýsta að einhverju leyti á æðar í hálsi sem sjá um blóðflæði upp til heilans.

Heimild: Sung YH. Upper cervical spine dysfunction and dizziness og Nguyen K. What Causes Neck Pain and Dizziness. 

Góð ráð við hliðarliðaheilkenni

Í fyrsta lagi: Þar sem einhver óvissa getur verið um greiningu á fasettuliðaheilkenni, þá er gott að leita til osteópata eða sjúkraþjálfara til að útiloka aðrar greiningar t.d. klemmda taug, og fá hugmynd um orsökina ásamt sérsniðinni meðferðaráætlun.

Ef þú þjáist af fasettuliðaheilkenni geta æfingar hjálpað til við sársauka og hreyfigetu. Auk þess hjálpar það flestum að viðhalda venjulegri virkni eins og hægt er, án þess að það auki sársaukann. Auk þess er gagnlegt að lifa heilbrigðum lífsstíl með nægum svefni, hollu og fjölbreyttu mataræði og draga úr reykingum, áfengi og andlegu álagi. Kuldi eða hiti (hvað sem er undir eða yfir líkamshita – t.d. poki af frosnu grænmeti eða hitapúði) á sársaukafulla svæðinu – getur hjálpað til við að lina sársauka.

Öfugt við það sem flestir halda, þá reynist það í flestum tilfellum gera meiri skaða en gagn að láta skanna bak eða háls – hafðu í staðinn samband við osteópata eða osteópatanema til að fá skýringar og rétta meðferð.

Heimild: Hayden JA, Ellis J, Ogilvie R, Stewart SA, Bagg MK, Stanojevic S, et al. Some types of exercise are more effective than others in people with chronic low back pain: a network meta-analysis, sundhedsstyrelsen. Behandling af nyopståede lænderygsmerter 2019 og Kirsch Micheletti J, Bláfoss R, Sundstrup E, Bay H, Pastre CM, Andersen LL. Association between lifestyle and musculoskeletal pain: cross-sectional study among 10,000 adults from the general working population.