Axlarklemmu og frosna öxl

Hvað er axlarklemma?

Axlarklemma er ástand þar sem vefurinn í rýminu undir axlarhyrnunni (e. acromion) í öxlinni, sem samanstendur af slímubelgi (e. bursa) og snúningsvöðvum axlar (e. rotator cuff), klemmast á milli axlarhyrnunnar og upparmsleggjarhöfðans (e. caput humeri).

Þegar snúningsvöðvarnir verða fyrir álagi eða áverkum getur myndast bólga, svipuð og þegar ökklinn bólgnar eftir að misstíga sig. Munurinn er sá að í öxlinni eru þessir vefir umluktir beinum.

Þetta þrengir rýmið undir axlarhyrnunni, sem veldur núningi milli vefjanna og beinsins.

Þannig myndast vítahringur: núningur veldur bólgu, bólgan þrengir rýmið enn frekar og núningurinn eykst. Í sumum tilvikum getur myndast útvöxtur (beingaddur) á axlarhyrnunni, sem þrengja rýmið enn meira og auka líkur á því að einkennin versni.

Hver eru einkenni axlarklemmu?

Staðbundinn verkur frá öxlinni, stingandi verkur, verkur sem leiðir niður í handlegg eða dofi í handleggnum getur átt upptök sín í snúningsvöðvum axlarinnar. Þar að auki getur axlarklemma einnig verið orsök verkja í olnboga og úlnlið.

Einkenni koma gjarnan fram sem:

• Verkur þegar þú lyftir handleggnum upp fyrir höfuð
• Verkur þegar þú lyftir handlegg, lækkar hann úr upphækkaðri stöðu eða teygir þig áfram eftir einhverju
• Verkur sem færist frá framanverðri öxlinni út í hlið handleggsins
• Verkur þegar þú liggur á verkjalausu öxlinni
• Verkur eða eymsli á nóttunni sem truflar svefn
• Verkur þegar þú réttir höndina aftur fyrir þig, t.d. til að ná í vasa aftan á buxum eða renna upp rennilás á buxum
• Veikleiki í öxlinni og/eða handleggnum og stirðleiki

Hvernig geta einkenni axlarklemmu þróast?

Einkenni þróast smám saman yfir vikur eða mánuði.

Axlarklemma tengist oft öðrum algengum orsökum axlarverkja, svo sem bólgu í slímubelg (bursitis) eða sinabólgu í snúningsvöðvum axlarinnar (rotator cuff tendonitis). Þessar aðstæður geta komið fram einar og sér eða saman.

Axlarverkir geta einnig bent til alvarlegri áverka á snúningsvöðvum, annaðhvort minni rifu eða heillar rifu (algjörs slits) þar sem vöðvasinin losnar frá festu sinni á beininu.

Ef um er að ræða heila rifu í snúningsvöðvasin, er mjög líklegt að upplifa verulegt máttleysi og jafnvel að geta ekki lyft handleggnum upp gegn þyngdaraflinu. Í sumum tilfellum getur langvarandi axlarklemma einnig leitt til frosinnar axlar (e. frozen shoulder).

Orsakir axlarklemmu

• • Sinar geta rifnað eða bólgnað, annaðhvort vegna ofreynslu við endurteknar hreyfingar, áverka eða aldurstengds slits.

• • Slímubelgurinn getur orðið ertur og bólginn. Slímubelgur er vökvafylltur poki sem liggur milli vöðvasinar og axlarhyrnu. Hann auðveldar hreyfingu sinanna yfir beinin. Við ofreynslu eða áverka (t.d. högg) getur hann bólgnað.

• • Axlarhyrnan getur verið með meðfædda ólögun (ekki flöt) eða myndað útvöxt (beingadda), sem minnkar rýmið í öxlinni.

​

Meðferð við axlarklemmu/frosinni öxl

Barksterar (e. corticosteroids)

Ef meðferð og æfingar í samvinnu við meðferðaraðila skila ekki tilætluðum árangri, vegna langvinnrar bólgu í öxlinni, er stundum ákveðið í samráði við lækni að gefa sprautu með barksterum.

Sprautan er gefin undir axlarhyrnuna, inn í slímubelginn ofan á sininni, með það að markmiði að draga úr bólgu (ertingu). Í sumum tilfellum hverfa einkennin að fullu og þá er hægt að hefja endurhæfingu við bestu mögulegu aðstæður, án þess að bólgan blossi aftur upp við hreyfingu.

Sjúkraþjálfun

Meðferðaraðili getur einnig sett saman þjálfunaráætlun sem hjálpar þér að skilja af hverju mikilvægt er að æfa á mismunandi hátt á mismunandi stigum vandans. Slík áætlun felur bæði í sér styrktarþjálfun, en einnig æfingar til að bæta stöðugleika og þol. Það er mikilvægt að öðlast góðan grunnskilning á ástandinu, svo þú getir unnið sjálfstætt með vandann og náð sem bestum langtímaárangri.

Skurðaðgerð

Í þeim tilfellum þar sem verkirnir hverfa hvorki við sprautu, meðferð né þjálfun, getur verið að grípa þurfi til axlaraðgerðar í formi liðspeglunar (e. arthroscopy). Við slíka aðgerð er hreinsað í kringum sinarnar og meira rými skapað undir axlarhyrnunni.

Hvað eru snúningsvöðvar axlarinnar?

Snúningsvöðvar axlarinnar (e. Rotator cuff) er hópur fjögurra vöðva sem eiga upptök sín á herðablaðinu og festast á upparmslegg (humerus).

Snúningsvöðvar axlarinnar hjálpa við að lyfta handleggnum upp fyrir höfuð og að snúa honum annaðhvort út frá líkamanum eða inn að honum. Snúningsvöðvarnir þurfa að fara í gegnum mjótt rými til að festast á upphandlegginn og það er einmitt á þessum stað sem vöðvarnir eru viðkvæmir fyrir klemmu milli beinanna.

Prófanir fyrir klemmu í öxlinni

Það eru til ýmsar prófanir sem meðferðaraðili getur framkvæmt til að kanna hvort um sé að ræða axlarklemmu.

• Hawkins próf: Handleggnum er lyft í 90 gráðu beygju og síðan snúið inn á við. Ef verkur finnst á ytra svæði axlarinnar, yfir axlarvöðann (m. deltoideus) og/eða leiðandi verkur niður í handlegg, bendir það til axlarklemmu.
• Neer próf: Handleggnum er haldið beinum, snúið inn á við að hámarki og síðan þrýst upp á móti viðnámi meðferðaraðilans. Verkur við þessa hreyfingu telst sem merki um axlarklemmu.

Til frekari greiningar er hægt að nota ómskoðun, segulómun (MRI) og/eða röntgenmyndatöku.

Góð ráð við axlarklemmu

• Taka sér hlé frá þeim athöfnum eða álagi sem veldur verkjum (ef mögulegt er). Þar sem verkirnir stafa af ertingu í sinum snúningsvöðvanna og/eða slímubelgnum í axlarliðnum er mikilvægt að forðast hreyfingar sem valda sársauka. Ef þú heldur áfram getur ástandið versnað og hreyfanleiki í öxlinni minnkað með tímanum.
• Æfingar fyrir öxlina. Þú kemst líklega ekki hjá æfingum (jafnvel þó þær geti verið leiðinlegar). Með styrktaræfingum er hægt að draga úr verkjum og bæta hreyfanleika.

Osteópatísk meðferð við axlarklemmu

Með osteópatískri meðferð er oft hægt að stækka rýmið undir axlarhyrnunni. Meðferðin byggist m.a. á því markmiði um að öxlin hreyfist betur sem heild. Hér er ekki eingöngu átt við axlarhausinn, heldur einnig herðablaðið og rifbeinin sem herðablaðið hreyfist yfir.

Auk þess er reynt að bæta taugaboð til svæðisins í gegnum háls og brjósthrygg, bæta blóðflæði til svæðisins, auka hreyfanleika í brjóstkassa og líffærum í brjóstholi, draga úr sympatískum (streitutengdum) spennuáhrifum í handleggnum og slaka á vöðvunum í öxlinni.

Vegna skerts hreyfanleika í axlarliðnum sér maður oft að líkaminn reynir að bæta það upp annars staðar, oftast í hálsi. Mikilvægt er að halda þessu svæði hreyfanlegu og afslöppuðu svo ekki myndist frekari spennur annars staðar í líkamanum sem gætu lengt bataferlið.

Þar að auki getur meðferðaraðilinn sett saman æfingaáætlun sem hjálpar þér að skilja hvers vegna þú ættir að æfa á mismunandi vegu á mismunandi stigum vandans.

Áætlunin mun fela í sér ekki aðeins styrktarþjálfun, heldur einnig æfingar fyrir stöðugleika og úthald. Það er mikilvægt að öðlast góðan grunnskilning, svo hægt sé að vinna sjálfstætt með vandann og ná sem bestum langvarandi árangri.