Beinþynningu

Beinþynning og breytt uppbygging beina

Beinþynning er ástand þar sem beinmassi hefur minnkað og uppbygging beina hefur breyst. Minni beinmassi, sem er ástandið sem beinþynning lýsir, veldur aukinni hættu á beinbrotum.

Í beinum okkar eru frumur sem byggja upp bein (osteóblastar) og frumur sem brjóta niður bein (osteóklastar). Ef ójafnvægi verður á milli þessara tveggja frumutegunda, þannig að meiri beinvefur er brotinn niður en endurmyndaður, lækkar steinefnainnihald beinsins og það leiðir til beingisnunar (e. Osteopenia) eða beinþynningar (e. Osteoporosis).

Beingisnun

Beingisnun er merki um upphaf beinþynningu og þýðir að fylgjast þurfi sérstaklega með þeim áhættuþáttum sem geta leitt til beinþynningar.

Það eru ýmsar ástæður fyrir því að fólk fær beinþynningu. Hún getur verið arfgeng, tengst lífsstíl og mataræði, eða orsakast af langvarandi notkun barksteralyfja. Í sjaldgæfari tilfellum getur hún stafað af ákveðnum genagöllum.

Beinþynning er sjúkdómur sem hefur áhrif á um það bil þriðjung kvenna og sjöunda hvern karl yfir fimmtugt.

Beinþynning og verkir

Beinþynning veldur ekki í sjálfu sér sársauka, en verkir koma oft fram í tengslum við samfallsbrot í hrygg eða beinbrot, og það er oft einmitt þá sem fólk greinist með beinþynningu. Samfall er yfirleitt mjög sársaukafullt og því eru flestir fljótir að átta sig á því að eitthvað er ekki eins og það á að vera.

Þrátt fyrir að vera með beinþynningu er þó vel mögulegt að fá verki í bakið af öðrum orsökum, án þess að það tengist beinunum. Slíkt getur til dæmis stafað af vinnustellingum, vöðvastyrk, hreyfingu eða öðrum þáttum.

Sérfræðingar hjá Osteonordic leggja sérstaka áhersla á beinþynningu og þau hafa unnið að leiðsögn og þjálfun fólks með beinþynningu í mörg ár.

Hvernig er beinþynning greind?

Ef grunur leikur á beinþynningu getur læknir vísað fólki í DEXA-rannsókn. Við rannsóknina er tekin mynd af mjöðm og baki, og út frá henni eru reiknuð svokölluð T-stig (T-score) sem sýnir steinefnainnihald í beinum. Út frá T-stigunum má sjá hvar þú stendur þegar kemur að steinefnum í beinum.

Brot eða samfallsbrot í hrygg án augljósrar ástæðu, er einnig algeng ástæða fyrir því að senda fólk áfram í DEXA-rannsókn.

T-stigakvarðinn:

• T-stig yfir -1.0 = Eðlilegt beinsteinefnainnihald
• T-stig á milli -1.0 og -2.5 = Beingisnun (upphaf beinþynningar)
• T-stig lægri en -2.5 = Beinþynning

„Með áherslu á þjálfun, mataræði og lyfjameðferð náði ég á tveimur árum að hækki T-stigin mín í mjóbaki úr -4,1 í -3,7, og í mjöðm úr -2,3 í -2,0.“

– Andrea, 66 ára, þátttakandi í hópmeðferð okkar í Danmörku.

Af hverju fær maður beinþynningu?

Erfðafræðilegar ástæður beinþynningar

Um það bil 50% þeirra sem greinast með beinþynningu hafa erfðafræðilega tilhneigingu til sjúkdómsins. Oft hefur móðir eða amma þeirra einnig þjáðst af beinþynningu. Það er því mikilvægt að vera meðvitaður um þetta og fylgja ráðleggingum hér á síðunni til að fyrirbyggja beinþynningu ef hún er þekkt í fjölskyldunni.

Snemmbær tíðahvörf

Þegar konur fara á breytingaskeiðið verður veruleg lækkun á kvenhormóninu estrógeni. Estrógen örvar myndun nýs beinvefs. Þegar konur fara snemma á breytingaskeið (um 45 ára aldur) og estrógenmagn lækkar, getur beinmissirinn orðið meiri en 5% fyrstu árin.

Svipað getur gerst hjá körlum ef magn testósteróns, karlhormónsins, er lágt. Hins vegar framleiða karlar testósterón fram á hærri aldur, og þess vegna greinast þeir yfirleitt síðar á ævinni en konur. Það er því mikilvægt að láta athuga beinþéttni ef þú hefur farið snemma á breytingaskeið.

Náttúruleg öldrun

Allir fá beinþynningu ef þeir verða nógu gamlir, þar sem náttúruleg afkölkun beina á sér stað með tímanum. Þess vegna er eðlilegt að greina beinþynningu hjá fólki á aldrinum 70–90 ára. Við getum þó veitt líkamanum bestu mögulegu aðstæður með því að örva beinin daglega og tryggja nægilegt magn kalks og D-vítamíns, svo við getum jafnvel á efri árum dregið úr hættu á brotum og samfalli.

Barksterar

Barksteralyf eins og prednisólón draga úr bólgum og eru því oft notuð við sjúkdómum eins og astma og liðagigt. Vandinn við prednisólón er sá að það dregur úr upptöku kalks og D-vítamíns í meltingarveginum og einmitt þessi efni eru nauðsynleg til að viðhalda heilbrigðum beinum.

Auk þess ýta barksterar undir virkni frumna sem brjóta niður bein (osteóklasta) á sama tíma og þær hamla starfsemi beinmyndandi frumna (osteóblasta). Þessi samsetning, minni upptaka kalks og D-vítamíns ásamt auknu beinniðurbroti, veldur því að þeir sem nota barksteralyf til lengri tíma verða að fylgjast sérstaklega vel með mögulegri þróun beinþynningar.

Spjaldvakaeitrun

Spjaldvakaeitrun, einnig þekkt sem spjaldkirtilsofstarfsemi (e. Hyperthyroidism) er sérstaklega mikilvægt að hafa í huga eftir breytingaskeið kvenna. Vegna skertrar hormónamyndunar eftir tíðahvörf, ásamt ofseytingu efnaskiptahormóna frá spjaldkirtli, geta beinmyndandi frumur (osteóblastar) einfaldlega ekki fylgt eftir. Endurnýjun beinvefs fer þá of hratt fram, á sama tíma og virkni beinmyndandi frumna er skert, sem leiðir til minni beinmassa.

Meltingarsjúkdómar

Meltingarsjúkdómae valda oft skertri upptöku vítamína og steinefna í þörmum. Í tilfelli langvinnrar bólgu í meltingarvegi getur verið mikilvægt að láta taka blóðprufu hjá lækni til að kanna magn kalks og D-vítamíns í blóði.
Í osteópatískri meðferð hjá Osteonordic er einnig lögð áhersla á að bæta upptöku vítamína og steinefna úr meltingarvegi.

Áfengi og reykingar

Bæði reykingar og ofneysla áfengis auka niðurbrot beina, sem þýðir að beinin brotna niður hraðar en þau endurnýjast. Þannig eykst hættan á beinþynningu.

Kortisól

Kortisól er oft kallað streituhormón líkamans, þar sem það hjálpar okkur að takast á við álag. Þegar kortisólmagn er hækkað til lengri tíma, til dæmis vegna langvarandi streitu, eykst virkni beinbrjótandi frumna (osteóklasta) á sama tíma og það hamlar starfsemi beinmyndandi frumna (osteóblasta), vöðvabyggjandi frumna og brjóskmyndandi frumna. Þetta hefur því ekki aðeins áhrif á beinin heldur einnig á vöðva og brjósk.

Lág líkamsþyngd

Beinin styrkjast með álagi, þannig að líkamsþyngd hefur áhrif á hversu mikið álag þau verða fyrir í daglegu lífi. Lág líkamsþyngd veldur litlu álagi á beinin, og þar með minni virkni í beinmyndandi frumum. Þetta getur aukið hættuna á beinþynningu.

Gigtarsjúkdómar

Meðferð við gigtarsjúkdómum er oft byggð á barksteralyfjum, sem draga fljótt úr bólgu og verkjum. Hins vegar hafa þessi lyf neikvæð áhrif á beinin. Þau minnka upptöku kalks og D-vítamíns í meltingarvegi og auka virkni beinbrjótandi frumna.
Auk þess veldur bólguástandið sjálft því að líkaminn beinir orku sinni frá upptöku vítamína og steinefna og að því að „lækna“ bólgna liði og vefi.

Fæðubótarefnin – kalk, D-vítamín og magnesíum

Heilbrigði beina tengist náið neyslu kalks, D-vítamíns og magnesíums. Þessi samsetning er mikilvæg því skortur á D-vítamíni dregur úr getu líkamans til að taka upp kalk, og magnesíum er nauðsynlegt fyrir uppbyggingu beina.
Lyfjameðferð við beinþynningu er ekki eins árangursrík ef líkaminn fær ekki nægilegt kalk og D-vítamín.

Magnesíum fæst venjulega í nægu magni úr fæðu, en ef frásog í þörmum er skert eða ef neysla er lítil, getur verið nauðsynlegt að taka magnesíum sem fæðubótarefni.

D-vítamín fáum við aðallega frá sólinni og feitum fiski. Helstu uppsprettur kalks í fæðunni eru mjólkurvörur, en kalk er einnig hægt að fá með fæðubótarefnum.

Meðferð við beinþynningu

Meðhöndlun við beinþynningu er lyfjameðferð.

Lyfjameðferð hefst oft með bísfosfónatlyfjum, til dæmis alendrónati. Ef aukaverkanir koma fram eða ef T-stig eru mjög lág frá upphafi, er oft boðið upp á önnur lyf.

Auk lyfjameðferðar skipta mataræði og hreyfing höfuðmáli í meðferðinni.

Osteópatísk meðferð við beinþynningu

Viðtal hjá Osteonordic hefst á samtali þar sem rætt er um sjúkrasögu, stöðu einstaklings í meðferðinni og svör við öllum spurningum í tengslum við núverandi ástand.

Fyrir marga getur greining á beinþynningu verið bæði óhugnanleg og ruglingsleg. Margir verða óvissir um hvað þeir megi gera og hvað líkaminn þolir. Öll þessi atriði eru tekin fyrir í fyrstu heimsókninni.

Meðferð vegna beinþynningu er mild og einstaklingsmiðuð, með áherslu á að bæta starfsemi kerfa líkamans, m.a. taugakerfisins, blóðrásarkerfisins, meltingarkerfisins og hreyfanleika liðanna.
Þetta felur meðal annars í sér að vinna með meltingu og upptöku næringarefna, þar á meðal kalks og D-vítamíns.

Ef hreyfanleiki í meltingarfærum er skertur getur það valdið orkutapi í líkamanum og leitt til minni upptöku næringarefna. Þar sem sjúklingar með beinþynningu hafa aukna þörf fyrir kalk og D-vítamín, skiptir þetta miklu máli í meðferðinni.

Auk þess er blóðflæði skoðað ásamt hreyfanleika og frárennslis í mismunandi svæðum líkamans. Ef ákveðið svæði hefur skertan hreyfanleika, hefur ekki nægilegt blóðflæði eða efni safnast upp vegna ófullnægjandi frárennslis, getur það valdið því að vöðvar og bein á svæðinu fái ekki næga næringu og eiga erfitt með að viðhalda vöðvamassa og beinþéttni.

Líkaminn er heildstætt kerfi og mikilvægt er að engin takmörkun sé í einstökum hlutum hans, því slíkt getur haft áhrif á aðra hluta líkamans.

Að auki er hægt að fá æfingaprógramm sem hægt er að framkvæma heima, fara yfir æfingar sem þú stundar nú þegar (til dæmis í ræktinni) eða taka þátt í hópþjálfun á stöðinni sjálfri.

Er hægt að lækna beinþynningu?

Markmiðið með mataræði, lyfjameðferð og þjálfun er að hægja á niðurbroti beina og styrkja þau miðað við eðlilega afkölkun sem á sér stað með aldrinum.

Markmiðið er því ekki að lækna beinþynningu, heldur að stöðva eða hægja á framgangi hennar. Ef hægt er að halda sömu T-stigum samkvæmt DEXA-rannsókn yfir 2–3 ára tímabil, þá hefur tekist að stöðva náttúrulega afkölkun beinanna og þar með eru þau gerð sterkari.

Á stofunni hefur þó oft sést í þjálfunaráætlunum að þegar fólk æfir reglulega, fær rétta lyfjameðferð og fylgir hollu mataræði, geta T-stigin hækkað með tímanum.
Þannig geta sumir farið úr því að vera greindir með beinþynningu niður í beingisnun.

Það er því margt sem hægt er að gera til að fyrirbyggja beinþynningu. Hér á síðunni má finna ýmis gagnleg ráð til þess.

„Á tveimur árum fór ég úr T-stigi -2,7 í -2,3 í mjóbaki og úr -1,7 í -1,3 í mjöðm.“

– Gunhild, 69 ára

Þjálfun við beinþynningu

Þjálfun er mjög mikilvægur þáttur í baráttunni gegn beinþynningu. Rannsóknir sýna að með styrktaræfingum og höggæfingum (þar sem beinin fá álag) er hægt að örva beinmyndandi frumur (osteóblasta) og þannig styrkja beinin.

Til að forðast beinbrot eða samfall er lögð áhersla á þrjú meginatriði: Þjálfun, mataræði og lyfjameðferð (ef þörf er á).
Hjá Osteonordic erum við sérfræðingar í fyrsta þættinum, þjálfuninni. Ef þú þarft aðstoð eða leiðsögn við að tileinka þér beinvæna lífsstílsþjálfun, þá ert þú á réttum stað.

Hvaða þjálfun hentar fólki með beinþynningu?

Þjálfun þarf alltaf að vera aðlöguð hverjum einstaklingi. Það fer meðal annars eftir því hvort viðkomandi hefur fengið beinbrot eða samfall.
Meginreglan er að ögrun og áreynsla líkamans þurfi að vera í samræmi við getu og ástand. Æfingar eiga að styrkja líkamann án þess að valda of miklu álagi eða auknum verkjum.

Þjálfunarhópar fyrir beinþynningu

Hjá Osteonordic er boðið upp á beinþynningarhópa þar sem áhersla er lögð á styrk, högg og jafnvægi.
Helsta markmiðið er að forðast byltur, sem næst með því að þjálfa bæði styrk og jafnvægisskyn.

Í stuttu máli má segja:
Með réttri meðferð, leiðsögn og þjálfun getur þú hjálpað líkamanum, og beinunum þínum, að verða sterkari.

Ef þú hefur fleiri spurningar um ástand þitt, er þér velkomið að hafa samband við stofuna eða bóka viðtal.