Magaþembu

Einkenni sem geta fylgt magaþembu

Sum algengustu einkennin sem geta fylgt magaþembu eru:

Kviðverkur eða óþægindi: Þetta getur verið allt frá vægum óþægindum til mikils, stingandi sársauka, allt eftir alvarleika uppþembunnar og orsökum hennar.

Krampar: Sumir finna fyrir krampa eða slíkum verkjum í kviðarholi.

Brjóstsviði og bakflæði: Uppþemba getur stundum leitt til bakflæðis í vélinda, sem getur valdið brjóstsviða.

Minnkuð matarlyst: Fólk með uppþembu getur fundið fyrir minni matarlyst vegna óþæginda og seddutilfinningar.

Tíð loftlosun: Losun lofts úr þörmum er algeng með uppþembu og sumir geta fundið sig knúna til að losa vind oftar en venjulega til að létta þrýstinginn.

Tíðar klósettferðir eða niðurgangur: Í sumum tilfellum getur uppþemba leitt til breytinga á hægðavenjum, svo sem tíðari klósettferða eða niðurgangi.

Uppþemba og spennutilfinning í maga: Margir lýsa uppþembutilfinningunni sem spennu í kviðarholi sem getur verið mjög óþægileg.

Þessi einkenni geta verið mismunandi milli einstaklinga og misalvarleg eftir orsökum uppþembunnar. Það er mikilvægt að skilja að uppþemba er oft afleiðing af nokkrum þáttum.

Orsakir magaþembu

Magaþemba getur haft ýmsar orsakir, þar á meðal of mikið loft í meltingarvegi, meltingarvandamál, ákveðin matvæli og ákveðnar læknisfræðilegar ástæður. Þetta er algengt og oft tímabundið ástand, en fyrir sumt fólk getur það orðið langvarandi vandamál sem hefur áhrif á lífsgæði þess og krefst frekari athygli frá heilbrigðisstarfsfólki.

Loft í meltingarvegi

Þetta er ein algengasta orsök magaþembu. Það gerist þegar loft er gleypt með mat eða drykk eða þegar viðkomandi talar mikið. Einnig getur loft komist ofan í maga við tyggjónotkun eða reykingar. Loftið sem fer ofan í maga getur safnast fyrir í meltingarveginum og leitt til uppþembu.

Meltingarvandamál

Sumt fólk gæti átt í erfiðleikum með að melta ákveðin matvæli, sérstaklega mat sem eru ríkur af kolvetnum og sykri. Þetta getur leitt til gerjunar og loftmyndunar í þörmum, sem aftur getur valdið uppþembu. Laktósaóþol og glútenóþol eru dæmi um meltingarvandamál sem geta valdið uppþembu. 

Ákveðin matvæli

Ákveðin matvæli geta valdið uppþembu hjá sumum. Dæmi um slíkan mat eru baunir, hvítkál, laukur, spergilkál og gosdrykkir. Náttúrulegt niðurbrotsferli þessara matvæla leiðir til framleiðslu lofts í þörmunum.

Sjúkdómar sem geta valdið magaþembu

Það eru nokkrir sjúkdómar sem geta leitt til magaþembu. Sem dæmi má nefna meðal annars:

• Iðraólgu (IBS)
• Bólgusjúkdóma í þörmum (IBD)
• Glútenofnæmi
• Þarmalömun

Þessir sjúkdómar hafa áhrif á þarmastarfsemi og meltingu og geta valdið langvarandi uppþembu.

Líkamsstaða, öndun og uppþemba

Öndunarvöðvarnir, sérstaklega þindin, gegna mikilvægu hlutverki í tengslum við starfsemi líffæra, og þeir geta, við tilteknar aðstæður valdið uppþembu. Þetta getur t.d. verið vegna líkamsstöðu. Góð líkamsstaða hjálpar þörmunum að vinna skilvirkari með því að nýta þyngdaraflið. Þegar þú stendur upp getur matur og loft farið auðveldara í gegnum þarmana, sem dregur úr hættunni á hægðatregðu eða uppþembu. Hér getur þindin og öndun hjálpað til við að stuðla að eðlilegri starfsemi líffæra.

Bætt blóðflæði

Rétt djúpöndun hjálpar til við að örva blóðrásina. Þegar þindin dregst saman við innöndun myndast tómarúm í brjóstholinu sem auðveldar blóðflæði til og frá hjartanu. Þetta getur aukið framboð af súrefni og næringarefnum til líffæranna, sem skiptir sköpum fyrir starfsemi þeirra.

Betri melting

Öndun niður í maga styður einnig meltingarferlið. Þegar andað er djúpt niður í magann skapast náttúruleg nuddáhrif á innri líffæri, þar á meðal maga og þarma. Þetta getur hjálpað til við að stuðla að hreyfingu í kerfinu og koma í veg fyrir meltingarvandamál, eins og uppþembu.

Minni streita

Heimild: University of Michigan Health

Osteópatísk meðferð á magaþembu

Meðferðarúrræði osteópatíu eru mismunandi. Þetta getur verið allt frá lífsstílsráðgjöf til handvirkrar meðferðar, sem er notuð til að stuðla að lækningu og minnka einkenni. Hér eru nokkrar af handvirku aðferðunum sem við útfærum:

Meðhöndlun á innri líffærum (e. visceral manipulation)

Osteópatar geta framkvæmt meðhöndlun á innri líffærum, sem felur í sér varkára og yfirvegaða meðferð á líffærum í kviðarholi. Þetta getur hjálpað til við að bæta blóðrásina og eitlaflæði, draga úr spennu og bæta virkni líffæra. Þetta getur hugsanlega létt á magaþembu.

Vöðvafellslosun (e. myofascial release)

Osteópatar geta framkvæmt vöðvafellslosun til að létta spennu og truflun á vöðvastarfsemi á svæðum í kringum kviðinn sem getur stuðlað að uppþembu og óþægindum með vægum þrýstingi á kviðinn.

Öndunaræfingar og slökunartækni

Osteópatar geta kennt sérstakar öndunaræfingar og slökunartækni til að létta spennu í meltingarvegi og stuðla að slökun.

Ráðleggingar um mataræði gegn uppþembu

Forðast mat sem veldur vindgangi:

Bera kennsl á matvæli sem venjulega valda uppþembu og forðast þau eða takmarka neyslu þeirra. Þetta geta verið baunir, hvítkál, laukur, hvítlaukur, gos og tyggjó. Mögulega gætir þú verið með ofnæmi/óþol sem þú hefur ekki íhugað áður. Til dæmis gegn glúteni eða laktósa.

Borða hægt og tyggja vandlega:

Gott er að tyggja matinn vandlega og borða ekki of hratt. Þetta kemur í veg fyrir að umfram loft fari niður í maga, sem getur leitt til uppþembu.

Forðast stórar máltíðir:

Fyrir suma getur hjálpað að borða minna magn í hverri máltíð, en borða þá oftar yfir daginn. Þetta getur hjálpað til við að draga úr þrýstingi í maganum og auðvelda meltingu.

Trefjar í mataræði:

Mataræði sem er trefjaríkt getur hjálpað til við meltingu og komið í veg fyrir hægðatregðu, sem getur stuðlað að uppþembu. Grænmeti, ávextir og heilkornsvörur eru góðar uppsprettur fæðutrefja.

Forðast feitan og sterkan mat:

Vökvatengd ráð fyrir magaþembu

Draga úr inntöku lofts:

Hægt er að draga úr inntöku lofts með því að forðast að drekka í gegnum rör og forðast mat og drykki sem eru froðukenndir. Það getur líka hjálpað að tala minna á meðan það er verið að tyggja matinn.

Forðast kolsýrða drykki:

Gos og aðrir kolsýrðir drykkir geta leitt til uppþembu vegna gassins í vökvanum. Hér mætti prófa að drekka vatn eða aðra ókolsýrða drykki í staðinn.

Drekka nóg vatn:

Það er mikilvægt fyrir meltinguna að viðhalda góðri vökvun. Gott er að reyna að drekka nóg af vatni yfir daginn til að koma í veg fyrir magaþembu.

Lífsstílsráð gegn magaþembu

Æfa reglulega:

Hreyfing stuðlar að meltingu og getur komið í veg fyrir uppþembu. Regluleg hreyfing er mikilvægur hluti af daglegu rútínunni.

Streitustjórnun:

Streita getur haft áhrif á meltingu og ýtt undir magaþembu. Að æfa streitustjórnunaraðferðir eins og hugleiðslu, jóga eða djúpa öndun getur hjálpað til við að koma í veg fyrir uppþemba.

Gott er að hafa í huga að til að koma í veg fyrir uppþembu gæti þurft breytingar í mataræði og lífsstíl. Það er mikilvægt að gera tilraunir með mismunandi aðferðir til að finna hvað hentar best hverjum og einum. Ef þetta virðist óviðráðanlegt, jafnvel eftir að allt ofangreint hefur verið reynt, getur samtal við okkur hjálpað við að öðlast innsýn í hegðun og venjur sem stuðla að áframhaldandi magaþembu.

Langtímaáhrif og fylgikvillar magaþembu

Almennt séð er uppþemba í kviðarholi tímabundið og skaðlaust ástand, en langvarandi eða alvarleg uppþemba getur haft nokkur langtímaáhrif og fylgikvilla, sérstaklega ef hún tengist undirliggjandi sjúkdómi. Hér eru nokkur hugsanleg langtímaáhrif og fylgikvillar:

Skert lífsgæði: Endurtekin eða viðvarandi uppþemba getur leitt til verulegra óþæginda og sársauka, sem getur haft áhrif á dagleg lífsgæði og almenna vellíðan einstaklings.

Streita og kvíði: Langvarandi uppþemba getur kallað fram streitu og kvíða, sérstaklega ef það felur í sér félagslegar hömlur, takmarkanir á mataræði eða heilsufarsáhyggjur.

Næringarfræðilegar afleiðingar: Ef uppþemba leiðir til þess að fólk forðast tilteknar fæðutegundir eða fæðuflokka getur það leitt til næringarefnaskorts og næringarójafnvægis með tímanum.

Versnun undirliggjandi sjúkdóma: Uppþemba getur verið einkenni undirliggjandi meltingarvandamála eins og iðraólgu (IBS), bólgusjúkdóms í þörmum (IBD) eða glútenóþols. Ef þessir sjúkdómar eru ekki meðhöndlaðir á réttan hátt geta þeir leitt til alvarlegra fylgikvilla og langvarandi heilsufarsvandamála.

Félagsleg áhrif: Uppþemba getur haft áhrif á félagsleg tengsl og athafnir, þar sem sumt fólk gæti forðast að taka þátt í félagslegum atburðum eða fundið fyrir óöryggi vegna einkennanna.

Skertur svefn: Mikil uppþemba getur haft áhrif á gæði svefns þar sem verkir og óþægindi geta komið í veg fyrir góðan nætursvefn.

Þyngdartap eða þyngdaraukning: Í sumum tilfellum getur uppþemba leitt til breytinga á þyngd, annaðhvort vegna minnkaðrar matarlystar vegna óþæginda eða vegna ofáts í formi einhvers konar „þægindaáts“.

Erfiðleikar við vinnu eða í daglegum athöfnum: Fyrir sumt fólk getur alvarleg eða langvarandi uppþemba leitt til erfiðleika við að sinna starfi sínu eða daglegum verkefnum, sem getur haft áhrif á heildar lífsgæði og fjárhagsstöðu.

Magaþemba og mataræði: Matur sem ber að forðast

Það er mikilvægt að fylgjast með hvaða matvæli valda uppþembu. En það eru nokkur matvæli sem vitað er að geta valdið uppþembu hjá mörgum. Hér eru nokkur af þeim matvælum sem mætti að forðast eða takmarka til að draga úr hættu á uppþembu:

• Baunir og linsubaunir: Baunir og linsubaunir innihalda flókin kolvetni og trefjar, sem geta valdið loftmyndun í þörmum.
• Hvítkál, spergilkál og blómkál: Þetta grænmeti inniheldur sykrur og trefjar sem geta verið erfiðar að melta og leitt til uppþembu.
• Laktósi: Fólk með laktósaóþol getur fundið fyrir uppþembu og lofti eftir að hafa neytt mjólkurvara.
• Kolsýrðir drykkir: Kolsýrðir drykkir eins og gos leiða til mikils lofts í maganum og geta því leitt til uppþembu.
• Tyggigúmmí: Tyggigúmmí getur valdið því að fólk gleypir meira loft, sem getur aukið hættuna á uppþembu.
• Fituríkur matur: Matur sem inniheldur mikið af fitu getur hægt á meltingu og valdið óþægilegri uppþembu.
• Kryddaður/sterkur matur: Sterkur, kryddaður matur getur ert slímhúðina í meltingarveginum og valdið uppþembu hjá sumum.
• Einföld kolvetni: Matur sem inniheldur mikið af einföldum kolvetnum eins og hvítt brauð og sælgæti getur valdið uppþembu hjá sumum.

Það er mikilvægt að hafa í huga að viðbrögð við þessum matvælum geta verið mismunandi og sumir geta þolað þau betur en aðrir. Að skrifa í matardagbók getur hjálpað til við að bera kennsl á tiltekin matvæli sem valda uppþembu hjá hverjum og einum.

Sálfræðilegir þættir þess að lifa með magaþembu

Langtíma uppþemba getur haft veruleg félagsleg áhrif á líf einstaklings. Sumt fólk með viðvarandi uppþembu finnur fyrir skömm vegna einkenna og gæti því forðast að mæta á félagslega viðburði eða hittinga. Þetta getur leitt til einangrunar og einmanaleika.

Að auki getur fólk með uppþembu haft áhyggjur af því að það fái bráð einkenni eins og vindgang, sem getur leitt til kvíða um þátttöku í félagslegum viðburðum.

Langtímaeinkenni geta leitt til þess að fólk dragi sig úr félagslegum samskiptum og forðist aðstæður sem fela í sér matarupplifun. Þetta getur haft áhrif á vilja og getu fólks til að taka þátt í veislum, kvöldverði með vinum og fjölskyldu og öðrum félagslegum atburðum.

Mýtur um magaþembu

Hér eru þrjár mjög algengar mýtur um magaþembu:

Mýta 1: „Uppþemba er alltaf af völdum ofáts“

Margir telja að uppþemba tengist eingöngu því að borða mikið magn af mat. Hins vegar eru margar orsakir uppþembu auk ofáts, þar á meðal meltingarvandamál, loftinntaka og meltingarerfiðleikar.

Mýta 2: „Að kyngja tyggjói eða borða of hratt veldur magaþembu“

Að tyggja og borða of hratt getur aukið loftinntöku, sem getur gert magaþembu verri. Hins vegar er það sjaldan eina orsökin. Uppþemba hefur venjulega marga kveikjur.

Mýta 3: „Þú ættir að forðast allan mat sem veldur loftmyndun til að koma í veg fyrir magaþembu“

Þessi mýta getur leitt til óþarfa takmarkana á mataræði. Þó að sum matvæli sem valda loftmyndun geti valdið uppþembu hjá sumum, þarf ekki endilega að forðast þau alveg. Það er mikilvægt að skoða hvaða matvæli valda sérstaklega magaþembu hjá þér.

Þessar þrjár mýtur geta leitt til óþarfa matarótta og takmarkana á mataræði, sem eru ekki alltaf nauðsynlegar. Það er mikilvægt að skilja að magaþemba hefur marga orsakir og að einstaklingsbundin nálgun til að bera kennsl á og meðhöndla orsökina er áhrifaríkari en að fylgja almennum ráðum eða mýtum.

Glúten og magaþemba

Sex ára rannsókn var framkvæmd af dönsku miðstöðinni fyrir þarmaflóru, korn og grænmeti með þátttöku vísindamanna frá Kaupmannahafnarháskóla, Tækniháskólanum í Danmörku, Háskólanum í Suður-Danmörku og rannsóknarhópi frá Belgíu og Kína.

Þessi rannsókn sýndi að mataræði með minna glúteni (t.d. rúg, hveiti eða bygg) getur breytt samsetningu þarmabaktería þannig að þú finnur fyrir minni uppþembu og jafnvel verður fyrir óvæntu þyngdartapi upp á næstum eitt kíló eftir átta vikur.

Því ætti að íhuga neyslu glútens, sem finnst í brauði, pizzu og pasta.

Uppþemba og öldrun

Aldur getur óbeint haft áhrif á meltingu og leitt til aukinnar tilhneigingar til uppþembu hjá sumum. Nokkrir þættir geta gegnt hlutverki í þessu sambandi:

• Minnkuð hreyfigeta í þörmum:

Með aldri getur hreyfigeta í þörmum, þ.e. geta þarmanna til að hreyfa sig og melta mat, minnkað. Þetta getur leitt til hægari meltingar og hægðatregðu, sem getur leitt til uppþembu.

• Breytingar á mataræði:

Margir sem eldri eru breyta mataræði sínu, sem getur leitt til neyslu matvæla sem eru líklegri til að valda uppþembu, svo sem trefjaríks matar.

• Minnkuð framleiðsla meltingarensíma:

Með aldrinum geta sumir upplifað minnkaða framleiðslu meltingarensíma sem eru nauðsynleg til að brjóta niður matvæli með áhrifaríkum hætti.

• Aukin lyfjanotkun:

Eldra fólk á oft við fleiri heilsufarsvandamál að stríða og tekur lyf við þeim. Sum lyf geta haft aukaverkanir sem hafa áhrif á meltingu og auka hættuna á uppþembu.

• Minnkuð hreyfing:

Aldur getur leitt til minnkaðrar hreyfingar, sem getur haft áhrif á starfsemi meltingarkerfisins.

Fæðubótarefni og náttúrulyf við uppþembu

Það eru til nokkur fæðubótarefni og náttúrulyf sem geta hjálpað til við að draga úr uppþembu. Hins vegar er mikilvægt að muna að það sem virkar fyrir einn einstakling virkar ekki endilega fyrir annan, þar sem orsakir magaþembu geta verið mismunandi.

Góðgerlar

Góðgerlar eru hollar bakteríur sem geta hjálpað til við að stjórna þarmaflórunni og bæta meltingu. Þeir geta verið gagnlegir, sérstaklega ef magaþemban stafar af ójafnvægi í þarmabakteríunum.

Engifer

Engifer er þekkt fyrir meltingareiginleika sína og getur hjálpað til við að draga úr uppþembu. Hægt er að innbyrða engifer sem te eða sem fæðubótarefni.

Piparmyntuolía

Piparmyntuolía getur haft vöðvaslakandi eiginleika, sem geta hjálpað til við að létta á krampa í þörmum og draga úr uppþembu.

Lausar trefjar

Trefjar úr matvælum eins og haframjöli, hörfræjum og psyllium geta hjálpað til við að stjórna meltingu og draga úr uppþembu.